Czy warto pić mleko? Skład i właściwości mleka krowiego oraz roślinnego

Już na długo przed naszą erą ludzie odkryli, że może ono stanowić wartościowy, odżywczy pokarm. Obecnie w Polsce najczęściej spożywane jest mleko krowie, a dużo rzadziej kozie i owcze. Wśród popularnych artykułów żywnościowych znajduje się zarówno mleko (świeże pasteryzowane, UHT), jak i powstałe z niego wyroby, takie jak sery, kefiry, jogurty i tym podobne. Ponadto chętnie pijemy mleko jako samodzielny produkt, ale też dodajemy je do różnych dań i wypieków. Czy zatem jego skład jest rzeczywiście korzystny dla dorosłych i dzieci? Czy napoje roślinne posiadają zbliżone wartości odżywcze do mleka krowiego? Najważniejsze informacje na ten temat znajdziesz w naszym najnowszym wpisie. 

Jaki jest skład mleka?

Tego, że mleka krowie, kozie czy owcze różnią się pod względem zawartości procentowej składników odżywczych, można się domyślić. W końcu w naturze każde z nich przeznaczone jest dla potomstwa innego gatunku ssaka. Mało kto jednak wie, że wpływ na skład mleka ma także rasa zwierzęcia czy pora roku, w której się je doi. Zimą cielę czy jagnię otrzyma w pokarmie więcej tłuszczu i białka niż latem. Dzieje się tak dlatego, że w upalne miesiące bardziej istotne jest, aby mleko gasiło pragnienie, a w mroźne - dostarczało dodatkowych kalorii, dzięki czemu zwierzę będzie miało więcej energii i mniej odczuje chłód. Co za tym idzie, wartości odżywcze mleka otrzymanego w zimniejszej połowie roku będą się różnić od tych obecnych w mleku z połowy cieplejszej.

Warto również wspomnieć, że duży wpływ na skład mleka mają takie czynniki jak: żywienie zwierząt, stadium laktacji u danej krowy, jej wiek, a także stan zdrowotny i uwarunkowania genetyczne. Aby otrzymany produkt końcowy był wysokiej jakości, hodowca musi również zadbać o zapewnienie prawidłowej higieny podczas doju. 

Mleko - wartości odżywcze

Pokarm wytwarzany przez samice kóz, owiec i krów zawiera te same składniki. Różna jest jedynie ich zawartość procentowa. Co zatem znajduje się w zwierzęcym mleku? Przede wszystkim woda, a w dalszej kolejności: laktoza, tłuszcz oraz białko. Jeśli zaś chodzi o obecne w mleku witaminy, są to: witamina C, A, D i K oraz witaminy z grupy B. Ponadto jest ono zasobne w pierwiastki, takie jak wapń, fosfor, magnez, cynk, selen oraz żelazo. 

Już szklanka mleka jest w stanie pokryć jedną trzecią dziennego zapotrzebowania na wapń u osoby dorosłej. Warto więc pić je chociażby z tego względu. Nie jest ono natomiast dobrym źródłem żelaza w diecie, gdyż udowodniono, że w towarzystwie wapnia ten pierwiastek jest słabo wchłaniany przez organizm. Ponieważ dobrze jest dbać o odpowiednie zróżnicowanie diety najlepiej spożywać mleko oraz jego produkty pod różnymi postaciami, a także dostarczać potrzebne wartości odżywcze z innych wyrobów zwierzęcych i roślinnych.

Mleko UHT 2% Łaciate 1L

Właściwości mleka a dziecięca dieta

Na szczególną uwagę zasługuje kwestia żywienia niemowląt i dzieci. Aktualne zalecenia mówią o tym, aby nie podawać im mleka w czystej postaci aż do ukończenia pierwszego roku życia. Oznacza to, że maluchy na etapie rozszerzania diety mogą zjeść na przykład placuszki, do których dodamy pełnotłuste mleko, ale nie powinny go pić jako zamiennika wody. Z kolei nieco starsze pociechy, zwłaszcza te odstawione od matczynej piersi, powinny już wypijać trzy szklanki mleka dziennie lub spożywać np. jogurty, kefiry i sery. Najlepiej, kiedy w diecie jest bogactwo produktów nabiałowych, które pozwalają dziecięcym kościom zdrowo się rozwijać. Oczywiście część zapotrzebowania na wapń i inne wartości odżywcze można dostarczać także z roślin.

Właściwości mleka sprzyjają wchłanianiu się wapnia. Jest to spowodowane odpowiednim połączeniem składników. Bywa jednak, że dziecko (a także i dorosły) ma nietolerancję laktozy lub alergię na mleko. Wówczas naturalnie powinno być ono ograniczone. W przypadku podejrzenia takich dolegliwości każdorazowo warto udać się do specjalisty i ustalić możliwe przyczyny oraz sposób podaży niezbędnych wartości odżywczych z innych źródeł. Chcemy przy tym podkreślić, że do pierwszego roku życia zapotrzebowanie na kluczowe składniki dziecko zaspokaja, przede wszystkim pijąc mleko mamy lub mieszankę mlekozastępczą. Pokarm produkowany przez gruczoły mleczne zwierząt nie stanowi dla nich dobrego zamiennika.

Czym różni się mleko UHT od świeżego?

Na półkach sklepowych znajdują się mleka UHT, świeże pasteryzowane, bez laktozy, odtłuszczone, pełnotłuste itd. Warto wiedzieć, czym się różnią, aby wybierać świadomie. Podstawowa kwestia to obróbka termiczna. Mleko UHT poddawane jest działaniu bardzo wysokiej temperatury przez krótki czas, natomiast pasteryzacja odbywa się w nieco chłodniejszych warunkach, ale za to przez dłuższą chwilę. W obu przypadkach mleko traci część swoich właściwości, jednak usuwane są również drobnoustroje chorobotwórcze, które mogłyby zaszkodzić człowiekowi. Mleko UHT może być dłużej przechowywane, niekoniecznie w warunkach chłodniczych jak świeże, ale też traci więcej wartości odżywczych podczas obróbki.

Z kolei informacje o zawartości procentowej znajdujące się na każdym kartonie czy butelce, na przykład 1,5% czy 3,2%, mówią, ile tłuszczu jest w mleku. (Pełnotłuste ma go 3,2%). Mleko bez laktozy to natomiast wyrób, który przeznaczony jest dla osób jej nietolerujących. Zanim wyląduje na półce sklepowej, pozbawiane jest tego cukru.

Alpro napój migdałowy Original 1L

Czy roślinne napoje zastąpią mleko?

Ludzie z różnych powodów decydują się wyeliminować lub ograniczyć produkty odzwierzęce. Jeśli nie chcesz lub nie możesz pić mleka krowiego czy koziego, powinieneś wiedzieć, że napoje roślinne nie stanowią dla niego dobrych zamienników. Ich skład jest bardzo różny, jednak żadne z nich: czy to owsiane, ryżowe, sojowe, czy migdałowe, nie przypomina właściwościami produktów odzwierzęcych. 

W przypadku rezygnacji z krowiego mleka należy zapewnić ważne dla organizmu minerały z innych źródeł. Szczególnie istotne jest tutaj, aby zadbać o dzieci - do piątego roku życia pełnotłuste mleko stanowi bowiem istotny składnik ich diety. Należy ustalić ze specjalistą, co robić, aby nie dopuścić do niedoborów. Nie ma natomiast przeciwwskazań, by maluchy piły napoje roślinne dodatkowo. Trzeba tylko zwrócić uwagę na zawartość cukru w tego typu produktach oraz wykluczyć napój ryżowy, gdyż może zawierać w swoim składzie arsen.